Naukowcy z całego świata zebrali dane, które jednoznacznie wskazują na postępujące zmiany klimatu nie tylko w skali globalnej, ale również w Polsce. Opublikowany niedawno raport Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) dostarcza niepokojących informacji na temat obserwowanych i prognozowanych trendów w naszym kraju.
Wyniki badań pokazują, że średnia roczna temperatura w Warszawie wzrosła z 7,5 do 10°C w ciągu ostatniego półwiecza, a we Wrocławiu z 8,5 do niemal 11°C – przekraczając dotychczas typową średnią roczną temperaturę charakterystyczną dla Budapesztu. Dodatkowo powierzchnia polskich winnic zwiększyła się dziesięciokrotnie w ciągu ostatniej dekady, sięgając ponad 600 hektarów.
Alarmujące jest również to, że w przeszłości w Polsce notowano jedynie 3-4 dni w ciągu roku, w których temperatura przekraczała 30°C, natomiast obecnie takich dni jest ponad 10. Równocześnie znacząco zmniejszyła się liczba dni z pokrywą śnieżną – niektóre regiony doświadczają zaledwie kilkunastu dni ze śniegiem, podczas gdy jeszcze niedawno było to 40-50 dni, nawet w najcieplejszych rejonach.
Rola nauki w zrozumieniu problemu
Nauka odgrywa kluczową rolę w zrozumieniu zmian klimatycznych, które stają się coraz bardziej dotkliwe. Międzyrządowy Zespół ds. Zmiany Klimatu (IPCC) opublikował raport syntetyczny AR6, podsumowujący wiedzę z ponad 100 tysięcy recenzowanych artykułów naukowych. Raport ten potwierdza w sposób jednoznaczny, że działalność człowieka, głównie poprzez emisję gazów cieplarnianych, jest bezpośrednią przyczyną globalnego ocieplenia. Zmiany klimatu postępują w zatrważającym tempie, przynosząc coraz więcej problemów, a czas na przeciwdziałanie im jest niestety ograniczony.
Statystyki naukowe wykazują, że aż 97-98% klimatologów zgadza się, iż to ludzka działalność stanowi główny czynnik napędzający globalne ocieplenie. Organizacje takie jak Amerykańskie Towarzystwo Fizyczne, Narodowa Akademia Nauk czy Królewskie Towarzystwo Meteorologiczne jednoznacznie potwierdzają ten konsensus naukowy. Niestety, różnica między tym naukowym konsensusem a powszechnym przekonaniem społeczeństwa jest wciąż znaczna, co stanowi wyzwanie w skutecznej walce ze zmianami klimatu.
Kluczową rolę w tym procesie odgrywają naukowcy, którzy prowadzą badania, analizują dane i wypracowują rozwiązania. Współpraca nauki z przemysłem i sektorem publicznym ma fundamentalne znaczenie w kreowaniu innowacyjnych technologii oraz kształtowaniu polityki klimatycznej, która będzie skutecznie przeciwdziałać skutkom ocieplenia klimatu.
Przykłady danych z raportu
Raport IPCC dostarcza konkretnych danych na temat zmian klimatycznych w Polsce. Możemy zauważyć, że średnioroczna temperatura w Warszawie wzrosła z 7,5°C do 10°C w ciągu ostatniego półwiecza, a we Wrocławiu z 8,5°C do blisko 11°C. Liczba dni upalnych (z temperaturą powyżej 30°C) zwiększyła się z 3-4 do ponad 10 rocznie.
Globalne emisje gazów cieplarnianych w 2019 roku wyniosły 59 miliardów ton ekwiwalentu CO2, co stanowi wzrost o 54% w porównaniu z rokiem 1990. Od 1850 roku wyemitowaliśmy 2400 gigaton dwutlenku węgla, z czego 42% w latach 1990-2019. Koncentracja CO2 w atmosferze była wyższa w 2019 roku niż kiedykolwiek w ciągu ostatnich 2 milionów lat, ze wzrostem stężeń CO2 o 47% i CH4 o 156% od 1750 roku.
Kolejnym przykładem jest fakt, że każda z czterech ostatnich dekad, począwszy od 1850 roku, była coraz cieplejsza, a okres 2011-2020 charakteryzował się średnią temperaturą powierzchni Ziemi wyższą o 1,09°C w porównaniu do 1850-1900. Częstotliwość i intensywność ulewnych opadów deszczu wzrosły od lat 50. XX wieku na większości dostępnych obszarów lądowych, co w dużej mierze jest wynikiem zmian klimatu spowodowanych działalnością człowieka.
Jakie działania można podjąć
Naukowcy z IPCC podkreślają, że mamy możliwość zarówno szybkiego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych (ochrona środowiska), jak i dostosowania się do nowych realiów klimatycznych (adaptacja). Kluczowe działania obejmują przyspieszenie wdrażania czystych technologii, które stają się coraz bardziej dostępne cenowo – na przykład koszty paneli fotowoltaicznych spadły o 85% w ciągu ostatniej dekady.
W Polsce istotne jest skupienie się na ochronie gleb, ponieważ według danych Komisji Europejskiej aż 70% gleb w Unii Europejskiej nie znajduje się w dobrym stanie. Strategia glebowa UE do 2030 roku zakłada rekultywację zdegradowanych gleb do 2050 roku, co będzie stanowić istotne wyzwanie dla sektora rolnictwa.
Konieczne jest również dalsze zwiększanie udziału energii odnawialnej w miksie energetycznym kraju, co pozwoli na redukcję emisji gazów cieplarnianych. Transformacja energetyczna, wraz z adaptacją sektora rolnictwa do zmieniających się warunków klimatycznych, będą kluczowymi działaniami w walce ze skutkami globalnego ocieplenia w Polsce.
Trendy w walce ze zmianami klimatycznymi
Obserwuje się pozytywne trendy w walce ze zmianami klimatycznymi. Tempo wzrostu emisji gazów cieplarnianych spadło z 2,1% rocznie w pierwszej dekadzie XXI wieku do 1,3% w drugiej dekadzie. Rośnie konsensus naukowy – obecnie ponad 99,9% publikacji w recenzowanych czasopismach naukowych potwierdza odpowiedzialność człowieka za aktualne zmiany wpływ na ekosystemy. Wzrasta również świadomość społeczna i polityczna, co przekłada się na konkretne działania, takie jak rozwój energii odnawialnej czy programy ochrony ekosystemów.
Pozytywnym sygnałem jest również fakt, że coraz więcej krajów i organizacji wdraża ambitną politykę klimatyczną. Celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku, m.in. poprzez inwestycje w czyste technologie, wdrażanie rozwiązań opartych na przyrodzie oraz ochronę i odbudowę ekosystemów. Wszystkie te działania dają nadzieję na spowolnienie negatywnych skutków zmian klimatu i zapewnienie lepszej przyszłości dla kolejnych pokoleń.
Choć wyzwania związane ze zmianami klimatu pozostają ogromne, obserwowane trendy wskazują, że świat zaczyna podchodzić do tego problemu z coraz większą determinacją. Tylko wspólne wysiłki na rzecz redukcji emisji, adaptacji i ochrony środowiska mogą zapewnić trwałe rozwiązania i odwrócić niepokojące prognozy.
